حسابداری مالی عبارت است از فرآیند ثبت، تلخیص و گزارشگری معاملات تجاری یک شرکت از طریق صورت‌های مالی. یا به عبارت دیگر، حسابداری مالی فرآیند تهیه صورت‌های مالی است که شرکت‌ها از آن برای نشان دادن عملکرد و موقعیت مالی خود به افراد خارج از شرکت ازجمله سرمایه‌گذاران، طلبکاران، تأمین کنندگان و مشتریان استفاده می‌کنند.
این صورت‌ها عبارت‌اند از:
لازم به ذکر است که مبنای عمل در حسابداری مالی، استانداردهای حسابداری می‌باشد.
حسابداری مالی به شما کمک می‌کند تا امور مالی کسب‌وکار خود را با طرف‌های خارجی (برون‌سازمانی) مانند طلبکاران و سرمایه‌گذاران در میان بگذارید. صورت‌های مالی ایجاد شده، تمام اطلاعات لازم را در اختیار سایر طرف‌ها قرار می‌دهد که آن‌ها را از شراکت با تجارت شما تشویق می‌کند یا منع می‌کند.
صورت‌های مالی، ارائه ساختاریافته وضعیت مالی و عملکرد مالی واحـد تجـاری اسـت. هـدف صورت‌های مالی، ارائه اطلاعاتی درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان‌های نقـدی واحـد تجاری است که برای تصمیم‌گیری اقتصادی طیف گسترده‌ای از استفاده‌کنندگان مفید باشـد.
همچنین، صورت‌های مالی نتایج مباشرت مدیریت نسبت به منابعی که به آن سپرده شده اسـت را نشان می‌دهد.
برای دستیابی به این هدف، صورت‌های مـالی اطلاعـات زیـر را دربـاره واحـد تجاری ارائه می‌کند: الف) دارایی‌ها؛ ب) بدهی‌ها؛ پ) حقوق مالکانه؛ ت) درآمدها و هزینه‌ها، شامل سودها و زیان‌ها؛ ث) آورده مالکان و توزیع منابع بین آن‌ها به‌عنوان مالک؛ و ج) جریان‌های نقدی.
مطابق با استاندارد حسابداری شماره یک، اجزای هر یک از صورت‌های مالی به شرح ذیل می‌باشد:
اطلاعات قابل ارائه در صورت سود و زیان
الف) درآمدهای عملیاتی؛ ب) هزینه‌های مالی؛ پ) سهم از سود یا زیان واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص کـه حسـابداری آن‌ها بـه روش ارزش ویژه انجام می‌شود؛ ت) هزینه مالیات؛ ث) یک مبلغ مجزا برای کل عملیات متوقف‌شده (استاندارد حسابداری ٣١)؛ ج) سود یا زیان دوره؛ چ) سود یا زیان دوره، قابل انتساب به: ١. منافع فاقد حق کنترل؛ و ٢. مالكان واحد تجاری اصلی
اطلاعات قابل ارائه در صورت سود و زیان جامع
الف) سود یا زیان دوره؛ ب) سایر اقلام سود و زیان جامع؛ پ) مجموع سود و زیان جامع دوره؛ ت) مجموع سود و زیان جامع دوره، قابل انتساب به: ١. منافع فاقد حق کنترل؛ و ٢. مالكان واحد تجاری اصلی.
اطلاعات قابل ارائه در صورت‌وضعیت مالی
صورت‌وضعیت مالی باید حداقل شامل اقلام اصلی نشان‌دهنده مبالغ زیر باشد: الف) دارایی‌های ثابت مشهود؛ ب) سرمایه گذاری در املاک؛ پ) دارایی‌های نامشهود؛ ت) دارایی‌های مالی (به‌جز مبالغ مندرج در قسمت‌های (ث)، (ح) و (د))؛ ث) سرمایه گذاری‌هایی که حسابداری آن‌ها به روش ارزش ویژه انجام شده است؛ ج) دارایی‌های زیستی؛ چ) موجودی‌ها؛ ح) دریافتنی‌های تجاری و سایر دریافتنی‌ها؛ خ) سفارشات و پیش پرداخت‌ها؛ د) نقد و معادل‌های نقد؛ ذ) مجموع دارایی‌هایی که طبـق اسـتاندارد حسـابداری ٣١ دارایی‌های غیر جاری نگهداری شـده بـرای فروش و عملیات متوقف‌شده، به‌عنوان نگهداری شده برای فروش طبقه‌بندی‌شده اسـت و دارایی‌های قرارگرفته در مجموعه واحد که طبق همان استاندارد به‌عنوان نگهداری شـده برای فروش طبقه‌بندی‌شده است؛
ر) پرداختنی‌های تجاری و سایر پرداختنی‌ها؛ ز) ذخایر؛ ژ) بدهی‌های مالی (به‌جز مبالغ مندرج در قسمت‌های (ر) و (ز))؛ س) بدهی‌ها و دارایی‌های مالیات جاری، طبق تعریف استاندارد حسابداری ٣٥ مالیات بر درآمد؛ ش) بدهی‌های مالیات انتقالی و دارایی‌های مالیات انتقالی طبق تعریف استاندارد حسابداری ٣٥؛ ص) پیش دریافت‌ها؛ ض) بدهی‌های مجموعه واحد که طبق استاندارد حسابداری ٣١ به‌عنوان نگهداری شـده بـرای فروش طبقه‌بندی‌شده است؛
ط) منافع فاقد حق کنترل، ارائه‌شده در بخش حقوق مالکانه؛ و ظ) سرمایه و اندوخته‌های قابل انتساب به مالکان واحد تجاری اصلی.
اطلاعات قابل ارائه در صورت تغییرات در حقوق مالکانه
الف) مجموع سود و زیان جامع دوره، که جمع مبالغ قابل انتساب به مالکان واحد تجاری اصـلی و منافع فاقد حق کنترل را جداگانه نشان می‌دهد؛ ب) برای هر یک از اجزای حقوق مالکانه، آثار به‌کارگیری با تسری به گذشته یا تجدید ارائـه بـا تسری به گذشته که طبق استاندارد حسابداری ٣٤ شناسایی می‌شود؛ پ) برای هر یک از اجزای حقوق مالکانه، صورت تطبیق مبالغ دفتـری ابتـدا و پایـان دوره کـه به‌طور جداگانه تغییرات موارد زیر را افشا می‌کند: ١. سود یا زیان دوره؛ ٢. ساير اقلام سود و زیان جامع؛ و ٣. معاملات با مالکان به‌عنوان مالک، که به‌طور جداگانه آورده مالکان و توزیـع منـابع بـین آن‌ها و تغییر منافع مالکیت در واحدهای تجاری فرعی که موجب از دست دادن کنتـرل نمی‌شود را نشان می‌دهد.
اطلاعات جریان نقدی، برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، مبنـایی جهـت ارزیـابی توانـایی واحد تجاری در ایجاد نقد و معادل نقد و ارزیابی نیازهـای واحـد تجـاری بـه اسـتفاده از آن جریان‌های نقدی، فراهم می‌کند. اسـتاندارد حسـابداری شماره ٢، الزامـات ارائـه و افشـای اطلاعـات جریان نقدی را تعیین می‌کند.
ساختار یادداشت‌های توضیحی باید:
الف) اطلاعاتی درباره مبنای تهیه صورت‌های مالی و رویه‌های حسـابداری خـاص مورداستفاده، ارائه کند؛ ب) اطلاعات الزامی طبق استانداردهای حسابداری، که در جای دیگری از صورت‌های مالی ارائـه نمی‌شود را افشا کند؛ و پ) اطلاعاتی ارائه کند که در جای دیگری از صورت‌های مالی ارائـه نمی‌شود، امـا بـرای درک صورت‌های مالی، مربوط است.
واحد تجاری باید تا آنجا که عملی است، یادداشت‌های توضیحی را به‌طور منظم ارائـه کنـد. بـرای تعیین ارائه منظم، واحد تجاری باید به تأثیر صورت‌های مالی بر قابل فهم بودن و قابـل مقایسـه بودن اطلاعات توجه کند.
واحد تجاری باید هر یک از اقلام مندرج در صورت‌وضعیت مـالی، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع، صـورت تغییـرات در حقـوق مالکانـه و صـورت جریان‌های نقدی را به اطلاعات مرتبط در یادداشت‌های توضیحی عطف متقابل دهد.
حسابداری مالی مهم است زیرا:
صورت‌هایی مانند صورت‌وضعیت مالی، صورت سود و زیان و صورت جریان‌های نقدی و.... برای شرکت‌هایی از قبیل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرا بورس ایران از نظر قانونی الزامی است. این صورت‌ها معمولاً در گزارشات سالانه یک شرکت گنجانده می‌شود.
صورت‌های مالی اغلب توسط افراد درون و همچنین برون‌سازمانی استفاده می‌شود، افراد برون‌سازمانی عبارت‌اند از:
صورت‌های مالی به مدیریت شرکت اجازه می‌دهد تا مسائل مالی را عیب‌یابی کند، انحرافات موجود را کشف کرده و برای آینده برنامه‌ریزی کند.
سرمایه‌گذاران باید اعداد موجود در صورت‌های مالی را ببینند تا بتوانند تصمیم بگیرند که آیا کسب‌وکار به اندازه کافی برای سرمایه‌گذاری جذاب است یا خیر.
اگر شرکتی مشمول حسابرسی باشد، حسابرسان قرار است تحلیل، بررسی‌ها و رسیدگی‌های خود را با این صورت‌ها آغاز کنند.
اگر دعوا یا اقدام قانونی دیگری در رابطه با درآمد یا هزینه‌های یک شرکت وجود داشته باشد، وکلا باید بتوانند این اطلاعات موجود در صورت‌های را تجزیه‌وتحلیل کنند.
عرضه‌کنندگان ممکن است بخواهند قبل از ارائه کالا یا خدمات، از وضعیت مالی شرکت مطلع شوند تا اطمینان حاصل کنند که می‌توانند فاکتورهای خود را به پول تبدیل کنند.
اگر شرکتی خواهان وام باشد، بانک ممکن است صورت‌های مالی خاصی را از شرکت درخواست کند. این به شرکت این امکان را می‌دهد تا از طریق ارائه صورت‌های مالی تهیه‌شده توسط حسابداری مالی، نشان دهد که توانایی بازپرداخت به‌موقع اقساط وام اخذشده را دارد.
در حسابداری، به‌دست آوردن یک بینش در مورد وضعیت مالی یک شرکت از طریق "معادله حسابداری" به‌دست می‌آید که عبارت است از: دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام. این فرمول به آنچه که یک شرکت در اختیار دارد (دارایی‌هایش)، بدهی‌هایش و باقیمانده‌ای که از تفاوت بین این دو به‌دست می‌آید که به سهامداران تعلق دارد (حقوق صاحبان سهام)، می‌پردازد.
دو طرف این معادله بایستی متعادل شود – سمت راست معادله (دارایی‌ها) باید با ادعاهای مربوط به آن دارایی‌ها (سمت چپ معادله یعنی جمع حقوق صاحبان سهام و بدهی‌ها)، برابری کند.
این یک وسیله اساسی است جهت تعیین اینکه آیا سوابق مالی یک شرکت به‌طور دقیق منعکس‌کننده معاملات انجام‌شده در یک دوره زمانیِ مشخص هست یا خیر. درواقع، حسابداری شامل تمام تراکنش‌های مالی یک شرکت می‌شود.
یک بخش حسابداری که به خوبی مدیریت می‌شود، سیاست‌ها و رویه‌هایی را برای هزینه‌ها، مدیریت داده‌ها و همچنین تولید گزارش‌های مالی تعیین می‌کند.
حسابداری مالی به‌طور خاص به تولید این گزارش‌ها می‌پردازد. حسابداری مالی، صورت‌های مالی را به‌صورت دقیق و به پیروی از استانداردهای حسابداری، تهیه می‌کند.
همان‌طور که مشاهده کردید، استانداردهای حسابداری ازجمله مهم‌ترین اجزای حسابداری مالی می‌باشد.
درواقع، استانداردهای حسابداری قوانین و مقررات حاکم بر امور حسابداری است که به بیان ساده می‌توان گفت که مرز و حدود فعالیت حسابداران را به آن‌ها نشان می‌دهد. و از پایه‌ای تر ین و مهم‌ترین اصولی هستند که یادگیری و تسلط بر آن‌ها برای هر حسابداری ضروری می‌باشد.
نویسنده: سمیه جهانی
