ارزیابی متوازن به تصمیم‌گیرندگان امکان می‌دهد تا از ترکیب مناسب اهداف مالی و غیرمالی بهره‌مند شوند و راهبردهای استراتژیک خود را بهبود بخشند تا به افزایش کارایی و عملکرد سازمانی دست یابند.
به چه دلیل شما یک برند یا مارک از بستنی را نسبت به مارک یا برند دیگر ترجیح می‌دهید؟ ممکن است دلیل انتخاب شما برای برتری یک برند از بستنی، استفاده از نوع خاص مواد افزودنی و طعم‌هایی باشد که تولید کننده به آن اضافه می‌کند. این راهکار وسیله‌ای برای متمایز کردن محصول نسبت به محصولات سایر رقبا می‌باشد.
شاید هدف دیگر از تولید یک محصول متمایز، مد نظر قرار دادن برخی مشتریان با سلایق خاص باشد. حال اینکه استراتژی خوب عمل کرده است یا خیر، بستگی به سودآوری و تجزیه و تحلیل آن دارد. حسابداری مدیریت در این گونه تصمیم گیری های حیاتی نقشی بسیار با اهمیت ایفا می کند.
در این مقاله ابتدا به تعریف استراتژی و مدیریت استراتژیک پرداخته می شود. سپس یکی از با اهمیت‌ترین ابزارهای اجرا و ارزیابی استراتژی‌ها، یعنی کارت ارزیابی متوازن توضیح داده خواهد شد.
استراتژی چیست؟
استراتژی بیانگر این موضوع است که چگونه یک واحد سازمانی توانایی‌ها و قابلیت‌های خود را با فرصت‌های موجود در بازاری که شرکت در آن فعالیت مینماید مطابقت می‌دهد تا بتواند به اهداف اصلی خود دست یابد.
مدیریت استراتژیک چیست؟
مدیریت استراتژیک از اطلاعات بهای تمام شده به منظور توسعه و شناسایی استراتژی‌های برتر که توان ایجاد مزیت رقابتی را داشته باشند استفاده مینماید.
کارت ارزیابی متوازن
کارت ارزیابی متوازن ابزاری کلیدی برای اجرا و پیاده سازی استراتژی می‌باشد. کارت ارزیابی متوازن ماموریت و استراتژی های سازمان را به معیار های سنجش عملکرد تبدیل یا ترجمه نموده و چارچوبی را برای اجرا و پیاده‌سازی استراتژی فراهم مینماید.
مزیت اصلی کارت ارزیابی متوازن این است که تنها بر اهداف مالی کوتاه مدت تاکید ندارد، بلکه علاوه بر آن، اهداف غیر مالی را که لازم است سازمان به آن ها دست یابد تا اهداف مالی خود را برآورده یا پایدار نماید، توضیح داده و مشخص می کند.
کارت ارزیابی متوازن، اندازه گیری عملکرد شرکت را از چهار جنبه اصلی مورد توجه قرار می‌دهد:
1) مالی: سودآوری و ارزش ایجاد شده برای سهامداران
2) مشتریان: موفقیت شرکت در بازاری که در آن فعالیت می نماید
3) فرایندهای تجاری درون سازمانی (داخلی): عملیات درون سازمانی که برای مشتریان ارزش خلق مینماید
4) یادگیری و رشد: قابلیت و توانایی افراد و سیستم هایی که عملیات درون سازمانی (داخلی) را پشتیبانی می‌‌نمایند.
چرا به این ابزار، کارت ارزیابی متوازن می‌گویند؟
زیرا، این ابزار در یک گزارش واحد، به طور متوازن از معیار های سنجش عملکرد مالی و غیر مالی برای ارزیابی عملکرد مالی و غیرمالی شرکت، استفاده می نماید. کارت ارزیابی متوازن، به دلیل این که شاخص های عملیاتی و غیر مالی استراتژیک، همچون کیفیت محصول و رضایت مشتریان، را اندازه گیری می کند؛ تاکید مدیریت بر عملکرد مالی کوتاه مدت (یعنی تمرکز صرف بر جنبه اول) را کاهش داده و دارای دیدگاهی بلند مدت نسبت به تغییرات عملکرد شرکت است. هر چند مزایای مالی این تغییرات بلند مدت، معمولاً، به طور سریع در سود کوتاه مدت نشان داده نمی‌شود، با این حال، بهبود موثر در معیار های سنجش غیر مالی، معمولاً نشانه ای از خلق ارزش آتی اقتصادی برای شرکت، در نظر گرفته می شوند.
کارت ارزیابی متوازن، از طریق فراهم کردن ابزاری جامع برای سنجش عملکرد شرکت (که بیانگر معیار های سنجش حیاتی برای موفقیت شرکت هستند)، استراتژی شرکت را به اجرا درآورده و ابزاری برای همسوی معیار های سنجش عملکرد با استراتژی شرکت ایجاد مینماید. بنابراین مدیران و کارکنان درون شرکت، از عوامل حیاتی موفقیت که در کارت ارزیابی متوازن منعکس شده اند، آگاهی می‌یابند و دارای این انگیزه می‌شوند تا به این عوامل حیاتی موفقیت دست یافته و شرکت را به اهداف استراتژیک خود نزدیک نمایند.
مزایای کارت ارزیابی متوازن و به کارگیری آن‌ها
طراحی مناسب یک کارت ارزیابی متوازن برای شرکت، می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد برخی از این مزیت‌ها عبارت هستند از:
1) ابزاری برای پیگیری پیشرفت به سمت دستیابی اهداف استراتژی سازمان می‌باشد
2) بیان کننده استراتژی شرکت است و این استراتژی به تمام اعضای سازمانی از طریق معیار های قابل فهم و اندازه گیری مخابره می‌گردد
3) دارای پشتیبانی بسیار مناسب توسط مدیرعامل است
4) در شرکت‌های با هدف کسب سود، کارت ارزیابی متوازن منجر به انگیزه برای مدیران می شود تا اقداماتی در سازمان انجام دهند که در نهایت منجر به بهبود عملکرد مالی شرکت گردد
5) کارت ارزیابی متوازن وسیله ای است که به منظور اجرای استراتژی و معطوف نمودن توجه مدیران به عوامل حیاتی موفقیت استراتژیک مورد استفاده قرار می گیرد و به مدیران بر اساس دستیابی به این عوامل پاداش داده خواهد شد
6) کارت ارزیابی متوازن، تعداد سنجه های عملکرد مورد استفاده را محدود کرده و تنها موارد بسیار با اهمیت را شناسایی می نماید. محدود نمودن سنجه های عملکرد، بر تمرکز مدیران در اجرای اثربخش استراتژی تاکید دارد. علاوه بر این، استفاده از معیارهای متعدد سنجش عملکرد، پردازش اطلاعات مربوط به فعالیت مدیران را به منظور ارزیابی آن ها، دشوار می نماید.
کاستی ها در اجرای کارت ارزیابی متوازن
هر چند طراحی و به کارگیری مناسب کارت ارزیابی متوازن می تواند مزایای بسیاری برای شرکت ها ایجاد نماید با این حال لازم است تا مدیران به منظور اجرای این تکنیک به موارد زیر توجه کرده و از آن ها پرهیز کنند:
1) مدیریت نباید فرض کند که روابط علی به طور کاملاً دقیق مشخص می باشد. این موارد چیزی جز فرض نیستند و شرکت لازم است در طی زمان، شواهدی مبنی بر رابطه بین معیارهای سنجش مالی و غیر مالی جمع آوری نماید. درک این مسئله توسط مدیریت باعث می شود تا مدیران از همان ابتدا، درصدد طرح ریزی یک کارت ارزیابی متوازن کامل برنیامده و نیروی خود را بیهوده صرف این کار ننماید.
2) مدیران نباید در همه زمان ها خواستار بهبود در همه معیار های سنجش عملکرد باشند. معیار هزینه-فایده در طراحی کارت ارزیابی متوازن و موازنه بین اهداف استراتژیک، یک مسئله بسیار با اهمیت است.
3) لازم نیست مدیران، تنها از معیارهای سنجش عملکرد عینی در کارت ارزیابی متوازن استفاده نمایند. استفاده از معیار های ذهنی مانند رضایت مشتریان و کارکنان در کنار معیارهای عینی مانند سود عملیاتی در بررسی متوازن می تواند بسیار سودمند واقع گردد. البته بایستی مدیران به این مسئله توجه داشته باشند که هنگام به کارگیری معیار های ذهنی، استفاده از معیار های غیر دقیق یا قابل دستکاری موجب از دست رفتن منافع به کارگیری این معیار ها می شود.
4) مدیران ارشد، لازم است هنگام ارزیابی مدیران و سایر کارکنان، معیار های غیر مالی را نیز در نظر بگیرند تا مدیران و کارکنان مربوطه، به منظور دستیابی به اهداف معیار های غیر مالی تلاش نموده و انتظار دریافت پاداش بابت عملکرد غیرمالی خود داشته باشند.
برگرفته از کتاب "حسابداری مدیریت"؛ دکتر ساسان مهرانی، دکتر غلامرضا کرمی، دکتر امید فرجی، دکتر محمد عبدزاده.
